Net als bij de uitbraak van meningokokken in 2018 en de start van de coronapandemie in 2020, moet GGD Twente ook in 2022 inspelen op diverse onverwachte gebeurtenissen. Zo zorgen de onthullingen rondom seksueel wangedrag bij televisieprogramma The Voice voor een flinke toename van het aantal meldingen van seksueel overschrijdend gedrag. Het aantal vluchtelingen uit Oekraïne, Afghanistan, Turkije en Eritrea neemt flink toe. En door de oorlog in Oekraïne stijgen de gasprijzen, waardoor Twentenaren mogelijk meer hout gaan stoken en de luchtkwaliteit verslechtert. Liesbeth ter Braak, Rianne Paalman en Marja Elders vertellen hoe de verschillende afdelingen binnen GGD Twente deze uitdagingen
in 2022 aanpakken.

Liesbeth ter Braak

Sociaalverpleegkundige Seksuele Gezondheid

Rianne Paalman

Arts Maatschappij
& Gezondheid bij
GGD Twente

Marja Elders

Adviseur Milieu en Gezondheid bij GGD Twente

- Liesbeth ter Braak

‘Het was halverwege januari 2022 toen het BNNVARA-programma BOOS de tien-
tallen verhalen over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij The Voice onthulde.
In combinatie met de nieuwsberichten hierover in de algemene media en op social media, zorgde deze gebeurtenis voor een toename van het aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij GGD Twente. Vrouwen, en ook een aantal mannen, uit alle leeftijdsgroepen voelden zich gestimuleerd om hun verhaal te doen.’ Aan het woord is Liesbeth ter Braak, casemanager Centrum Seksueel Geweld Twente-Achterhoek  binnen GGD Twente. In deze rol houdt Liesbeth zich dagelijks bezig met seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘In de praktijk is dit een heel breed begrip.
Het kan gaan om fysiek seksueel geweld, zoals aanranding, verkrachting of stalking. Om seksueel grensoverschrijdende opmerkingen en intimidatie. Maar bijvoorbeeld
ook om online seksueel geweld.’

- Liesbeth ter Braak

‘Om al deze meldingen te kunnen behandelen, hebben we in sommige gevallen extra casemanagers ingezet om telefoontjes te beantwoorden. Bijvoorbeeld op de avond in augustus toen de tweede aflevering van BOOS over de misstanden bij The Voice werd uitgezonden’, aldus Liesbeth. ‘Daarnaast zijn we extra nadruk gaan leggen op bewustwording rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag. Binnen GGD Twente
hebben we bijvoorbeeld contact gezocht met collega’s van andere afdelingen zoals Jeugdgezondheid, om met ons mee te denken en zo seksuele misstanden eerder
te herkennen en te melden. We zijn diverse voorlichtingscampagnes rondom dit thema gestart, bijvoorbeeld met posters op billboards. En zelf heb ik op heel veel scholen voor de klas gestaan om les te geven over seksuele gezondheid en seksueel grensoverschrijdend gedrag. We zijn namelijk heel erg gewend om jongeren te waarschuwen voor zwangerschappen, soa’s en enge mannen, maar we moeten de daders ook duidelijk maken dat een ander geen voorwerp is, maar een mens. In 2023 zou ik verder willen werken aan deze bewustwording. Bijvoorbeeld door de 14 Twentse gemeenten, scholen, bedrijven en sportverenigingen te helpen om beleid op het gebied van seksueel overschrijdend gedrag op orde te krijgen. Zodat het aantal meldingen in de toekomst afneemt.’

- Rianne Paalman

‘Er zijn meerdere oorzaken voor de toename van het aantal vluchtelingen in Twente
in 2022. De coronapandemie kwam “ten einde”. Er brak een oorlog uit in Oekraïne.
De Taliban rukte op in Afghanistan. En er was politieke onrust in Turkije en Eritrea. Hierdoor groeide de instroom van asielzoekers in Twente ten opzichte van 2021.
En dat had grote gevolgen voor de werkzaamheden van diverse afdelingen’,
zo vertelt Rianne Paalman, arts Maatschappij & Gezondheid binnen GGD Twente. ‘Neem bijvoorbeeld de afdeling Jeugdgezondheid (JGZ). Ieder kind van 0 tot 18 jaar dat in Nederland woont, heeft recht op preventieve gezondheidszorg. Dat geldt ook voor kinderen die als vluchteling naar Twente komen. En dus kijkt een jeugdverpleeg-kundige hoe het met een kind gaat en doet een jeugdarts vervolgens een medisch onderzoek. Daarbij kijken we ook naar het Rijksvaccinatieprogramma. Mist een jonge vluchteling een bepaalde vaccinatie, dan kunnen wij deze geven in een inhaalschema. Je kunt je voorstellen dat dit in 2022 voor veel extra werk zorgde.’

- Rianne Paalman

Daarom is het goed dat het JGZ-Vluchtelingenteam binnen GGD Twente wordt uitgebreid met JGZ-professionals. Daarnaast komen Rianne en haar GGD-collega’s voor een andere uitdaging te staan, zo vertelt ze. ‘Door de toename van het aantal vluchtelingen in 2022 kwamen er ook meer opvangcentra. Sommige daarvan werden ingericht voor de langere termijn, maar er waren ook locaties die soms na een paar dagen of weken alweer sloten. Als GGD werden wij niet altijd op tijd geïnformeerd, waardoor wij onze zorg niet tijdig konden leveren. Denk bijvoorbeeld aan technische hygiënezorg en de werkzaamheden van de afdelingen Infectieziekten en Tuberculose. Ook JGZ kon soms niet tijdig haar dienstverlening aanbieden. Terwijl juist ook vluchtelingen recht hebben op onze dienstverlening om een betere start te kunnen maken in Nederland. Vandaar ook dat wij er in 2023 hard aan werken om de samen-werking met alle betrokken partijen te versterken, zodat we tijdig weten wanneer en waar er een opvanglocatie komt en hoeveel vluchtelingen er worden opgevangen. Daardoor kunnen we ons werk namelijk efficiënter en effectiever uitvoeren en onze kennis en expertise optimaal inzetten.’

- Marja Elders

‘Eerlijk gezegd deed GGD Twente, samen met GGD IJsselland, al voor 2022 onderzoek naar de luchtverontreiniging in Overijssel.’ Aan het woord is Marja Elders, adviseur Milieu en Gezondheid binnen GGD Twente. Samen met haar team kijkt
ze in hoeverre de leefomgeving invloed heeft op de gezondheid van de inwoners
van Twente. ‘Hierbij moet je denken aan de invloed van geluid, het klimaat, het binnenmilieu in huizen en kantoren, maar ook aan de luchtkwaliteit. Hierdoor hebben we bijvoorbeeld ontdekt dat luchtverontreiniging ervoor zorgt dat we in Overijssel gemiddeld 10 maanden eerder sterven. De luchtverontreiniging is te vergelijken
met het meeroken van 4,1 sigaretten per dag. En van alle longkankerpatiënten in Overijssel wordt bijna 1 op de 7 gevallen veroorzaakt door luchtverontreiniging.
Nou heeft deze luchtverontreiniging verschillende bronnen: de landbouw, de industrie, het wegverkeer én houtstook. Helaas startte in 2022 de oorlog in Oekraïne, waardoor de gasprijzen sterk stegen. Uit het panelonderzoek dat we in het najaar van 2022 hebben uitgevoerd, blijkt dat de inwoners van Twente om deze reden mogelijk meer houtkachels zijn gaan gebruiken.’

- Marja Elders

Het effect van de toename van de houtstook in 2022 op de luchtkwaliteit is nog niet geheel duidelijk, maar een kwart van de GGD-panelleden geeft aan meer houtrook te ervaren dan in 2021. Van deze panelleden geeft 80 procent aan ernstige geurhinder door houtrook te ervaren. Marja en haar collega’s zetten daarom de nodige stappen
om de luchtverontreiniging in Twente aan te pakken, zo vertelt ze. ‘We adviseren de 14 Twentse gemeenten bijvoorbeeld om deel te nemen aan het “Schone Lucht Akkoord” . Het rijk, de provincies en de gemeenten in Nederland werken hierbij samen om de gezondheidsschade door luchtverontreiniging terug te dringen. Bijvoorbeeld door in nieuwe woonwijken geen schoorstenen en geen houtrook toe te staan. Daarnaast
geven we via social media voorlichting aan de inwoners van Twente over bijvoorbeeld het stookalert tijdens mistig en windstil weer . Het is namelijk de uitdaging om gezond-
heidsrisico's in de leefomgeving te voorkomen, in plaats van ze op te lossen.’